Denk je aan Italië, dan denk je vrij snel aan de culinaire hoogstandjes die ze in dit land als geen ander weten te bereiden. Wie de Italiaanse keuken enigszins kent, weet dat er een gerecht is dat in Italiaanse huishoudens vrijwel dagelijks wordt geserveerd: pasta. Pasta is er in diverse vormen en maten en kent bijna elk type zijn eigen saus of combinatie waar in Italië niet van wordt afgeweken.

Wanneer je een liefhebber bent, is een bezoek aan pastaparadijs Gragnano bijna een must. De stad ligt op een steenworp afstand van Napels en staat bekend als La Città della Pasta, de stad van de pasta. Reden genoeg om eens een kijkje te nemen in de plaats die de grootste pastaproductie van het land kent.

Van textielproductie tot pasta

Gragnano ligt aan de voet van de Monti Lattari, ingeklemd door bosrijke bergwanden. Al in de eerste eeuw voor Christus streken mensen hier neer en speelde de tarweproductie vanaf het begin de basis van de lokale economie. Na de uitbarsting van de Vesuvius in het jaar 79 zochten mensen uit omliggende steden in Gragnano hun toevlucht waardoor de stad langzaam maar zeker uitbreidde. Erg rustig was het hier niet. Door de eeuwen heen was de stad voortdurend onderhevig aan plunderingen en gewelddadige invallen waardoor inwoners vooral bezig waren om zich hier tegen te verdedigen. Pas toen Willem II in 1166 koning werd, keerde de rust enigszins terug en was er ruimte om op economisch gebied flink te groeien.

Gragnano had zich inmiddels op de kaart weten te zetten met de productie van stoffen en aan het einde van de zestiende eeuw kwam hier de pastaproductie bij. In deze periode openden de eerste families de deuren van hun pastafabrieken, waar men zich voornamelijk toelegde op de productie van maccheroni. Voor deze productie werd er gebruik gemaakt van watermolens die werden aangevoerd door waterbronnen die rondom de stad ontsprongen. In de Valle dei Mulini zijn de ruïnes van de watermolens een stille herinnering aan deze bloeiperiode. Daarnaast bleek de ligging van Gragnano ook nog eens ideaal voor het hele productieproces. Voldoende wind, zon en de mate van vochtigheid creëerde de juiste omstandigheden om de pasta drogen. 

Pasta in de straten

Het drogen van de pasta gebeurde in de straten van de stad. De hoofdstraat Via Roma werd de strada dei maccheroni genoemd, waar de pasta in de zon en met behulp van de wind te drogen werd gehangen. De straat werd speciaal ontworpen voor deze essentiële stap in het productieproces en dusdanig aangelegd dat de doorgang van de wind werd bevorderd en er voldoende zonlicht was voor het drogingsproces.

Straten en pleinen in Gragnano waren doordrongen van de geur van verse pasta, die middels een constructie van bamboestokken en lijnen werd opgehangen. Het drogingsproces kon met name in de winterperiode wel tot dertig dagen in beslag nemen en moesten de stokken en lijnen met enige regelmaat verplaatst worden zodat alle slierten op juiste wijze konden drogen.

In de loop van de zeventiende eeuw was de pastaproductie dusdanig populair dat vrijwel alle inwoners zich hiermee bezighielden. Toen eind achttiende eeuw de zijderups uitstierf, kwam er definitief een einde aan de textielproductie. Vanaf toen stortte heel Gragnano zich volledig op het vervaardigen van pasta.

De vork van Ferdinand II van Bourbon

Ferdinand II van Bourbon, koning van het koninkrijk der Beide Siciliën, was een fijnproever en het is aan hem te danken dat Gragnano uiteindelijk uitgroeide tot dé stad van de pasta. Op 12 juli 1845 gaf schoof hij in Gragnano aan voor een lunch om een bord verse pasta te verorberen. Hij was zo content met de kwaliteit van het goedje, dat hij ter plekke de fabrikanten uit de stad opdracht gaf om vanaf dat moment de levering van lange pasta’s aan het hof te verzorgen.

In die tijd bestond er nog niet echt geschikt bestek voor het eten van lange pasta’s zoals de spaghetti. Men probeerde met een meertandige spit de pasta op nette wijze te nuttigen, wat niet erg soepel ging en bovendien door de scherpe punten ook niet erg verstandig bleek te zijn. Met de handen eten was voor de leden van het koningshuis geen optie, dus gaf de koning zijn kamerheer de opdracht hier een oplossing voor te vinden. Na wat knutselen kwam hij op de proppen met een houten variant van een viertandige vork, een instrument dat door de koning met enthousiasme werd ontvangen. Met dit handige voorwerp kon hij nu zonder te veel gedoe zijn geliefde spaghetti oppeuzelen. Het hout werd uiteindelijk vervangen door staal, wat hygiënischer en gebruiksvriendelijker was. De vork werd al snel in Napolitaanse huishoudens dankbaar onthaald en is inmiddels niet meer naast een bord spaghetti weg te denken.

Pastacrisis

De negentiende eeuw vormde de absolute glorietijd voor pasta producerend Gragnano. Waar het voorheen enkel ging om kleine familiebedrijven, openden nu grote fabrieken hun deuren. Met de komst van elektriciteit werd er tevens moderne apparatuur geïntroduceerd waarmee de handpersen werden vervangen. Door de Eerste en Tweede Wereldoorlog en de naoorlogse periode, brak er voor de pastaproductie in Gragnano een moeilijke tijd aan. In het noorden van het land werden er fabrieken geopend die over meer financiële middelen beschikten, wat voor het zuidelijke pastaparadijs behoorlijk wat concurrentie betekende. De zware aardbeving die in 1980 de regio trof zorgde ervoor dat meer pastafabrieken er definitief de brui aan gaven en er slechts een handjevol werkplaatsen waren overgebleven.

Pasta Hoofdstad

Ondanks de moeilijkheden waar de pastaproductie in de afgelopen eeuwen mee te kampen heeft gehad, staat Gragnano nog steeds op de kaart als dé stad van de pasta. Sterker nog, ze blinken zo uit in het produceren van dit product dat de Pasta di Gragnano in 2013 het Indicazione Geografica Protetta (IGP) keurmerk kreeg toegekend.

Dat Gragnano de pasta hoofdstad van Europa is, is iets waar men bezoekers op alle mogelijke manieren aan wil herinneren. Bij aankomst in de stad word je welkom geheten met de woorden Benvenuti a Gragnano – Capitale Europea della Pasta. Door de hele stad zijn er verwijzingen naar het product te vinden, tref je om de paar stappen een winkel waar je pasta kunt kopen en zijn er diverse fabrieken die hun deuren voor het publiek hebben geopend.  

Pasta-street art

In Gragnano zijn er diverse street art werken te vinden die zijn aangebracht door internationaal bekende artiesten. Uiteraard zijn er in deze werken verwijzingen naar het product waar de stad om bekendstaat. Zo heeft de Nederlands-Napolitaanse Jorit op een van de muren van de stad de iconische acteur en komiek Totò afgebeeld. De afbeelding is  een scène uit de film Miseria e Nobiltà waarin Totò met zijn handen een portie spaghetti wegwerkt.  

De Italiaans-Spaanse artieste Leticia Mandragora schilderde de getalenteerde actrice Sophia Loren. In haar oren bungelen grote oorbellen waarin de pastavorm farfalle te herkennen is en schittert aan de zijkant haar wereldberoemde uitspraak ‘Tutto quello che vedete, lo devo agli spaghetti’ (alles wat jullie zien, heb ik te danken aan spaghetti). 

Een stukje verderop is er een ander werk van Leticia te zien. Ditmaal heeft ze een ander beroemd personage vereeuwigd dat onlosmakelijk met de regio Campania is verbonden. Op de zijkant van een gebouw is voetbalheld Maradona afgebeeld, zittend op een voetbal, te midden van een tarweveld.

In het centrum van de stad is er op een hoekje op de Via Roma een schildering te vinden van street artist Spos.art. Het werk draagt de naam Fili conduttori (leidraden) en zijn er handen afgebeeld waar slierten doorheen glijden. Dit werk symboliseert de geschiedenis van Gragnano, waarbij de textielproductie ten einde kwam en de zijden draden werden vervangen door pastadraden.

Pastifici

De stad telt tegenwoordig ongeveer twintig pastifici, pastafabrieken, waar nog steeds op traditionele wijze pasta’s worden geproduceerd. Wandelend door het centrum van de stad vind je om de paar meter wel een zaakje waar de pasta wordt verkocht, op de gevel schittert vaak de naam van de desbetreffende familie die zich nog steeds bezighoudt met het vervaardigen van het product.

Museo della Pasta

Naast de vele zaakjes waar je als liefhebber originele IGP-pasta’s in kunt slaan, zijn er ook fabrieken die de deuren voor het publiek hebben geopend en een waar museum hebben ingericht.  Aan de Via Roma 27 bevindt zich het Museo della Pasta van de familie Cuomo. In de ruimtes van het historische pand werd voorheen de tarwe gelost en bewerkt, tegenwoordig maak je hier een reis door de geschiedenis van de pasta én die van de pastafamilie Cuomo. Je leest meer over deze familie en hun werkplaats in dit artikel dat ik schreef voor Ciao tutti.

Je reserveert een bezoek via het telefoonnummer +39 331 53 87 768 of door een mail te sturen naar info@pastacuomo.com.

Pasta Somma

Aan de rand van het Piazza Guglielmo Marconi bevindt zich onder de boog de fabriek van Pasta Somma. Dit kleine familiebedrijf werd in de vijftiende eeuw opgericht, in de periode dat de pastaproductie populair begon te worden. De huidige werkplaats bevindt zich op de overblijfselen van de oude pastafabriek en wordt eeuwen later de pasta in hetzelfde pand geproduceerd waar honderden jaren terug de tarwe werd gemalen en werd verwerkt tot een hoogstaande kwaliteit pasta. Somma houdt de productie bewust klein en exclusief. De kleine zaak vormt het enige fysieke verkooppunt voor deze uitmuntende pasta, daarnaast wordt er via de webshop wereldwijd verzonden.

Voor de productie wordt er vast gehouden aan oude basisregels. Zo wordt er enkel gebruik gemaakt van grof gemalen durumtarwe dat met water uit een oude nabijgelegen bron tot een soepel deeg wordt bewerkt. Het deeg wordt vervolgens met behulp van bronzen matrijzen tot pasta geperst. Ook het drogingsproces dat hierop volgt gaat op klassieke wijze waardoor de kwaliteit van de pasta wordt gewaarborgd.

Pasta Somma heeft naast de winkelruimte ook een klein museum ingericht waar nieuwsgierige liefhebbers een kijkje kunnen nemen. Zoals aangegeven bevindt de huidige werkplaats van Somma zich op de plek van oorspronkelijke pastafabriek. Het museum is ingericht met vondsten en gereedschappen die in het verleden bij de productie werden gebruikt en zijn de originele tanks waar het graan in werd gewassen en een stukje van het oude stadsaquaduct te zien. Het is een ruimte die geschiedenis ademt en het rijke pastaverleden van Gragnano tastbaar maakt.

Het museum is op afspraak te bezoeken. Je maakt een reservering door een mail te sturen naar galleriadelgrano@gmail.com.

La Fabbrica della Pasta

Wanneer je bij La Fabbrica della Pasta voet over de drempel zet, word je verwelkomd door schappen gevuld met wel honderden soorten pasta. Dit is het domein van de familie Moccia die de fabriek heeft opgedragen aan vader Mario Moccia. Vader Moccia had een kaasmakerij maar geboren en getogen in Gragnano was de aantrekkingskracht tot pasta enorm sterk. In 1976, een jaar waarin de pastaproductie in de slop was geraakt, besloot Mario het roer om te gooien. Hij gaf toe aan de drang om, net als zijn voorouders, pasta van hoogstaande kwaliteit te produceren en het Moccia-merk nieuw leven in te blazen. In het historisch centrum van de stad toverde hij een oud gebouw om tot pastafabriek om zijn droom te kunnen verwezenlijken.

In 1994 werd de fabriek verkocht maar Mario’s kinderen sloegen de handen ineen om de droom van hun vader alsnog realiteit te maken. Uit liefde en passie én om hun vader te eren, openden zijn de deuren van La Fabbrica della Pasta.

Familiegeheimen en tradities

La Fabbrica della Pasta is een magische plek die eeuwenoude familiegeheimen en tradities waarborgt. Elke stap van het proces wordt met oog voor detail en de kwaliteit van het eindresultaat genomen. Alleen het hart van de tarwekorrel wordt gebruikt, dat wordt gecombineerd met het water uit een eeuwenoude bron en men gebruikt enkel bronzen matrijzen om de pasta vorm te geven. Het drogingsproces is lang en delicaat, wat zorgt voor een unieke structuur en een ultieme smaak. Wanneer de pasta gereed is, wordt deze in handgemaakte verpakkingen gedaan en krijgen een plekje op een van de planken in de sfeervolle winkelruimte.  

Dankzij de toewijding en kennis die de familie Moccia in het vervaardigen van de pasta stopt, waren zij  de eerste pastafabriek die het IGP-keurmerk Pasta di Gragnano wisten te bemachtigen. Zoon Antonino, bijgenaamd il Pastaio (de pastamaker), heeft in de afgelopen jaren maar liefst honderdtwintig pastavormen gecreëerd. Op veel van deze vormen heeft La Fabbrica della Pasta patent. Een van deze vormen wordt bestempeld als de grootste pastavorm ter wereld, de Caccavella. Deze pasta heeft de vorm van een pannetje, waar het ook zijn naam aan te danken heeft (caccavella is Napolitaans voor kookpot), en wordt geserveerd met een smakelijke vulling zoals de combinatie van aardappelpuree met octopus.

Ook voor de andere pastavormen heeft de familie heerlijke recepten die ze graag ter inspiratie delen.

Pastamuseum

La Fabbrica della Pasta heeft ook een museum ingericht waar eeuwenoude familieschatten tentoon worden gesteld. Oude houten persen, stellingen waar pasta hangt te drogen, gereedschappen en zeldzame afbeeldingen van Gragnano zorgen voor een uniek inkijkje in de geschiedenis van dit pastawalhalla onder de rook van Napels. Tijdens een bezoek wordt met passie verteld over de pasta, de geschiedenis, het proces en worden de verschillen tussen ambachtelijke en industriële pasta duidelijk in beeld gebracht.

Het museum is gratis te bezoeken. Het is wel nodig om vooraf een reservering te maken. Je kunt reserveren door te bellen naar 081 8011487 of door een mail te sturen naar relazioniesterne@lafabbricadellapasta.it.

Na een bezoek aan Gragnano zal je kijk op pasta voorgoed veranderd zijn. Het zal er wellicht voor zorgen dat je voortaan kritischer bent bij het inslaan van je pastavoorraad. 

Niet ver van Napels ligt Caserta, een stad die je eenvoudig met de trein kunt bereiken. Bij aankomst word je meteen verwelkomd door het indrukwekkende koninklijk paleis, de Reggia di Caserta. Dit meesterwerk, dat in 1997 werd toegevoegd aan de Werelderfgoedlijst van UNESCO, biedt een kijkje in de pracht en praal van vroeger. In dit artikel neem ik je mee door de rijke geschiedenis van het paleis, de prachtige tuinen en vertel ik je alles wat je moet weten over de bereikbaarheid en tips voor een perfect bezoek. Een bestemming die absoluut een plek op je lijstje verdient!

Het paleis

Het indrukwekkende paleis van Caserta is ontstaan uit een vorm van rivaliteit tussen machthebbers. Koning Carlo di Borbone van Napels had de ambitie om een paleis te bouwen dat het beroemde Franse Versailles in grootsheid zou overtreffen. Vanwege de vele aanvallen die Napels destijds via zee te verduren had, werd bewust gekozen voor de veiligere, landinwaarts gelegen locatie van Caserta.

De architect die verantwoordelijk was voor dit grootschalige project, was Luigi Vanvitelli. Interessant detail: de naam ‘Vanvitelli’ is afgeleid van de Nederlandse achternaam ‘Van Wittel,’ die later in het Italiaans werd omgevormd tot ‘Vanvitelli’. Luigi was namelijk de zoon van de Nederlandse kunstenaar Caspar van Wittel, afkomstig uit Amersfoort. Hoewel Luigi het paleis ontwierp, maakte hij de voltooiing ervan niet meer mee; na zijn overlijden nam zijn zoon Carlo de leiding over en voltooide het werk.

Op 20 januari 1752 werd de eerste steen van het paleis officieel gelegd. Deze gebeurtenis is vereeuwigd in een fresco van de kunstenaar Gennaro Maldarelli, te bewonderen in de troonzaal van het paleis. Hoewel het paleis in 1780 nog niet volledig voltooid was, was het wel al bewoonbaar. Aangezien Carlo di Borbone in 1759 naar Spanje vertrok om daar te regeren, werd zijn zoon, Ferdinand IV, de eerste officiële bewoner van de Reggia di Caserta. De bouw van het paleis werd uiteindelijk pas in 1845 officieel afgerond.

De vertrekken

Het paleis beslaat zevenenveertigduizend vierkante meter, is tweehonderdnegenenveertig meter lang en bijna achtendertig meter hoog. Het heeft twaalfhonderd kamers, verdeeld over vijf verdiepingen. Dankzij de twee tussenvleugels worden er vier binnenplaatsen gecreëerd. In de talloze kamers zijn verschillende stijlen te bewonderen. De belangrijkste vertrekken zijn ingericht in barokstijl, terwijl andere kamers kenmerken van rococo en het neoclassicisme vertonen. Bij een bezoek aan de Reggia di Caserta ontdek je verschillende indrukwekkende vertrekken die elk hun eigen charme en geschiedenis hebben. Hieronder een kleine indruk van de verschillende vertrekken die je kunt bewonderen.

De Real Cappella Palatina: Deze kapel, ontworpen door Luigi Vanvitelli en geïnspireerd door Versailles, bevindt zich binnen het paleis. Het interieur, met zijn grote rechthoekige middenschip en prachtige gouden plafond, combineert klassiekers met barokke levendigheid. Een bijzonder detail is het feit dat er in het verleden een orkest verborgen tussen de koepels zorgde voor muzikale begeleiding bij belangrijke gebeurtenissen.

De Koninklijke Appartementen: Op de eerste verdieping van de Reggia di Caserta waren de appartementen oorspronkelijk verdeeld over de koning, koningin, prinsen en prinsessen. Elk deel van het paleis was zorgvuldig ontworpen om te voldoen aan de behoeften van de koninklijke familie. Toen koning Ferdinando IV in 1780 naar Caserta verhuisde, was alleen het appartement voor de erfprins klaar. Hierdoor werden tijdelijk ook kamers op de tweede verdieping in gebruik genomen om aan de behoeften van de grote koninklijke familie te voldoen.

De Salons van de Murat: Onder het Franse bewind werden delen van het paleis verder afgewerkt, vooral de Quarto del Re. Deze ruimte werd gebruikt als representatieve woning door de Murats, met een stijl die het neoclassicisme weerspiegelde.

De Troonzaal: Deze zaal, de grootste en meest majestueuze van het paleis, werd met veel moeite en pracht voltooid. Met overvloedig gebruik van goud en klassieke allegorieën weerspiegelt deze zaal de grandeur van het koninkrijk. Het indrukwekkende plafond fresco herdenkt de eerste steenlegging van het paleis in 1752.

De Sala di Astrea: Deze zaal, gewijd aan de godin van de gerechtigheid, Astrea, heeft een labyrint op de vloer en bevat goudkleurige reliëfs van Astrea zelf, die haar rechtvaardigheid symboliseren.

De Sala di Alessandro: Gelegen in het midden van de zuidgevel van het paleis, is deze zaal opgedragen aan Alexander de Grote. Het plafond fresco viert de bruiloft van Alexander en Roxane. Deze zaal heeft verschillende functies gehad door de jaren heen, van eetkamer tot troonzaal.

De Zalen van de Seizoenen: Deze vier ruimtes, bekend als de Sale delle Quattro Stagioni, heten je welkom in het appartement van Ferdinando IV. De kamers zijn versierd met schilderijen van de seizoenen en bevatten originele achttiende-eeuwse meubels en Murano-glaswerk.

Het Teatro Reale di Caserta: Dit intieme theater, gelegen aan de westkant van het paleis, is een architectonisch juweel met zijn hoefijzervormige opzet en vijf rijen loges, versierd door Gaetano Magri. Het plafond fresco van Crescenzo La Gamba toont Apollo die de slang Python verslaat. Ondanks zijn bescheiden afmetingen, biedt het theater een indrukwekkende akoestiek en schitterende decoraties, en kon het podium openen naar het park voor een natuurlijke setting tijdens voorstellingen.

Elk van deze vertrekken biedt een unieke kijk op de pracht en praal van de Reggia di Caserta en het rijke verleden van het koninkrijk.

Scalone d’onore

De Reggia beschikt over vierendertig trappen, waarvan de Scalone d’Onore het absolute hoogtepunt is. Deze majestueuze trap, bestaande uit honderdzesentien marmeren treden, werd door de vorsten gebruikt om hun appartementen te bereiken. De trap is een perfecte combinatie van klassieke striktheid en barokke pracht.

De standbeelden die de trap omlijsten, zijn door Luigi Vanvitelli ontworpen ter ere van de grootheid van Carlo di Borbone. De marmeren leeuwen die de centrale trap bewaken, symboliseren de kracht van zowel de rede als de wapens, die de heerschappij van de vorst over zijn gebied onderstrepen. Aan het einde van de trap bevinden zich drie imposante beelden: in het midden staat de Maestà Regia, waarop koning Carlo op de rug van een leeuw wordt afgebeeld, geflankeerd door Merito en Verità. Deze twee laatste beelden vertegenwoordigen de deugden die elke gast van het koninklijk hof moest bezitten om in de nabijheid van de koning te worden toegelaten.

Een ander indrukwekkend element is de koepel die de entree siert. Deze koepel bestaat uit twee lagen: de buitenste, versierd met symbolische afbeeldingen van de vier seizoenen en de binnenste, beschilderd met een afbeelding van La Reggia di Apollo.

In de tijd van de Bourbon werd de magie van de koepel nog verder versterkt: verborgen tussen de twee koepels bevond zich een ruimte voor een orkest, dat zorgde voor een majestueuze muzikale begeleiding bij de triomfantelijke entree van de koninklijke stoet. Dit indrukwekkende effect droeg bij aan de grandioze ervaring van een bezoek aan het paleis.

Niet alle delen van het paleis zijn voor het publiek toegankelijk. Sommige ruimtes worden momenteel gebruikt door de gemeente Caserta en andere organisaties.

De tuin

De tuin van het paleis is absoluut een indrukwekkend schouwspel. Het ontwerp, dat geïnspireerd is op de beroemde tuinen van Versailles, beslaat maar liefst honderdtwintig hectare en begint direct achter het paleis. De afstand van het paleis naar de waterval aan het einde van het park bedraagt drie kilometer, die voor een groot deel wordt overbrugt via twee parallelle lanen. Het is mogelijk om de afstand van het paleis naar het einde van de tuin te voet te overbruggen, wat een aangename wandeling door het uitgestrekte park biedt. Voor een snellere en comfortabelere verkenning kun je ook een fiets huren of een busje nemen, zodat je het indrukwekkende landschap en de prachtige fonteinen met gemak kunt bewonderen.

Net als het paleis zelf, vindt het ontwerp van het park van de Reggia di Caserta zijn oorsprong bij de architect Luigi Vanvitelli en zijn zoon Carlo. Het park, gerealiseerd op verzoek van koning Carlo van Bourbon en zijn jonge opvolger Ferdinando IV, combineert Italiaanse renaissance-invloeden met Franse oplossingen die André Le Nôtre introduceerde in Versailles. De centrale as, de Via d’Acqua, creëert een visuele illusie door parallelle lijnen naar een specifiek punt te laten samenkomen, wat diepte en perspectief aan het ontwerp toevoegt. Deze as sluit aan op het portiek van het paleis en verbindt het met Napels via wat nu Viale Carlo III is.

Het water, een centraal element in Vanvitelli’s ontwerp, stroomt naar het park via achtendertig kilometer aan leidingen van het Acquedotto Carolino. Het landschap bestaat uit zesenzeventig hectare van het Bosco di San Silvestro en drieëntwintig hectare van de Engelse Tuin, en biedt een veelzijdig en betoverend landschap.

Fonteinen

Onderweg kom je verschillende beelden en fonteinen tegen. Het oorspronkelijke ontwerp voorzag in negentien fonteinen, aangedreven door het Acquedotto Carolino, maar door de economische beperkingen werden deze plannen ingeperkt. Ook fonteinen waar reeds aan was begonnen werden getroffen door de financiële beperkingen, waaronder de onafgemaakte Fontana di Eolo. Volgens de oorspronkelijke plannen van Luigi Vanvitelli zou de fontein vierenvijftig beelden omvatten die Eolo tonen terwijl hij de winden op de Trojaanse schepen afstuurt, zoals beschreven in de Aeneis van Vergilius. Ondanks het ambitieuze ontwerp werden uiteindelijk slechts negenentwintig beelden geplaatst. Eolo zelf werd nooit gerealiseerd. De centrale figuren die wel voltooid werden, zijn de Winden en Tritonen die op rotsachtige basissen staan.

Aan het einde van de Via d’Acqua kom je bij de waterval waar met beelden het mythologische verhaal van Atteone en Diana wordt weergegeven. In het verhaal verrast Atteone de godin Diana terwijl zij aan het baden is, wat haar zo erg verontwaardigt dat zij hem in een hert verandert. Actaeon wordt vervolgens door zijn eigen honden verscheurd. De fontein toont deze dramatische scène met een levendig en gedetailleerd ontwerp: Diana, die woedend is, wordt afgebeeld terwijl zij Actaeon in een hert verandert, omringd door dramatische waterstralen en stenen sculpturen die de spanning van het verhaal benadrukken.

Bij de top van de Via d’Acqua bevindt zich de indrukwekkende waterval, een cruciaal onderdeel van het hydrologische systeem van het paleiscomplex. Hier stroomt water van het Acquedotto Carolino naar het paleis en het park, met een hoogte van tweeëntachtig meter die een prachtig uitzicht biedt. Hoewel Vanvitelli oorspronkelijk een koffiehuis op deze locatie had gepland, werd dit idee vervangen door een charmant rustiek pavillon, de Torrione.

Giardino inglese

Rechts van de Fontana di Diana & Atteone, kom je in het gedeelte terecht dat de Engelse tuin vormt. Bij het aanleggen van de tuin werd dit gedeelte voorzien van planten en zaden afkomstig uit Capri, Maiori, Vietri, Salerno, Cava de’ Tirreni, Agnano, Solfatara en Gaeta. De tuin voelt met verschillende beekjes en meertjes erg natuurlijk aan. Ook zijn er mooie ‘verborgen’ plekjes te bewonderen zoals het il Bagno di Venere, een beeld van de godin Venere (Venus) die aan het baden is.

Caserta als filmset

Een interessant feitje is dat de Reggia di Caserta meermaals is gebruikt als indrukwekkende filmset. De beroemde regisseur George Lucas koos het paleis als locatie voor Star Wars: Episode II – Attack of the Clones. Ook Mission Impossible III met Tom Cruise bevat scènes die hier zijn gefilmd. Bovendien speelde het paleis in 2008 een prominente rol in de verfilming van Dan Brown’s boek Angels and Demons.

Casertavecchia

Naast een bezoek aan het beroemde Koninklijk Paleis van Caserta, is het zeker de moeite waard om het charmante Casertavecchia te verkennen, de oude binnenstad. Vanaf het treinstation van Caserta vertrekt er een bus (Lijn 103 van CLP) die je naar dit pittoreske, hoger gelegen dorpje brengt. Hier geniet je van een prachtig uitzicht over de stad, het paleis, de Vesuvius, de Golf van Napels, en bij helder weer zelfs de omliggende eilanden. Wandel door de smalle, sfeervolle straatjes, bewonder de elfde-eeuwse Dom en proef de lokale keuken in de gezellige restaurantjes. Casertavecchia biedt een intieme en ontspannen sfeer die je niet mag missen.

Bereikbaarheid

Als je vanuit Napels reist, kun je eenvoudig de trein nemen die direct bij het Koninklijk Paleis van Caserta stopt. Ook vanuit Salerno vertrekken er regelmatig regionale treinen naar Caserta. Voor actuele vertrektijden en ticketprijzen kun je terecht op de website van Trenitalia.

Als je met de auto komt, is dat ook een handige optie. In de buurt van het paleis zijn er voldoende parkeerplaatsen beschikbaar, zowel openbaar als privé, met tarieven variërend tussen 1 en 2 euro per uur.

Bij de meeste mensen staat een bezoek aan de bekende stad Pompeii op hun lijstje wanneer zij de regio Campania bezoeken. Terecht, want het is een zeer indrukwekkende plek waar veel te zien is en je meer te weten komt over de indrukwekkende geschiedenis van dit stukje Italië. Het kleinere Ercolano (Herculaneum) verdient echter ook een plekje op het lijstje.

In dit artikel licht ik een aantal bezienswaardigheden uit, ik vertel over de bereikbaarheid vanuit Napels en omgeving, waar je rekening mee moet houden wanneer je een bezoek aan de opgravingen wilt brengen en hoe je een dagtrip combineert met een bezoek aan de Vesuvius.

Uitbarsting Vesuvius

Door de beruchte uitbarsting van de Vesuvius in het jaar 79 na Christus werd het stadje Ercolano bedekt door een dikke laag lava, as en modder. Dit in tegenstelling tot de stad Pompeii, die werd bedekt door as en puimsteen. De meeste inwoners van het oude Ercolano wisten op tijd de stad te verlaten en er zijn hier dus aanzienlijk minder slachtoffers gevallen dan in Pompeii. Wel werden er in 1982 in de boothuizen langs de oude kustlijn resten van zo’n driehonderd slachtoffers gevonden die helaas niet op tijd wisten te ontkomen. Deze boothuizen bevinden zich tegenwoordig in het park met de andere opgravingen en liggen niet meer direct aan de kust. Door de uitbarsting kwam de kustlijn namelijk kilometers verderop te liggen.

Opgravingen

Pas in 1709 kwamen de eerste resten van de stad aan het licht. Dit gebeurde bij toeval bij het slaan van een waterput. De verdere opgravingen van de stad gebeurden via ondergrondse gangen, onder koning Karel van Bourbon. Veel van de kostbaarheden die werden aangetroffen tijdens deze opgravingen, liet hij in zijn paleis plaatsen. Later werden deze schatten geschonken aan het Nationaal Archeologisch museum van Napels.

Bezienswaardigheden van Ercolano

Door de hete lava die veel houten bouwelementen heeft doen verkolen, zijn van de meeste huizen in Ercolano ook de bovenverdiepingen bewaard gebleven. Hierdoor kun je een zeer goed beeld krijgen van hoe de huizen er in die tijd uit hebben gezien. Niet alleen bouwconstructies maar ook meubels zijn hierdoor bewaard gebleven en is er van de rijke inrichting van de huizen veel teruggevonden. Zo zijn er beelden in brons en marmer gevonden en zijn er nog steeds goed bewaarde fresco’s en mozaïeken te bewonderen. Een voorbeeld van zo’n fresco is de afbeelding van Hercules, Juno en Minerva in de hal van het Collegio degli Augustali, een religieus gebouw.

Voor de mooiste wandmozaïeken moet je in het huis van Neptunus en Amphitrite zijn waar onder andere Neptunus en zijn vrouw zijn afgebeeld.

Naast de verschillende huizen die je kunt bezoeken, waarborgt Ercolano nog een aantal andere schatten. Zo vind je hier een Palestra, een sportveld dat aan drie kanten is omgeven door een zuilengalerij met in het midden een bassin in de vorm van een groot kruis. In het midden van dit bassin staat een beeld van Hydra van Lerna, een verwijzing naar de stichter van deze stad – Hercules – die dit monster had verslagen. De ruimtes aan de straatkant waren bestemd voor werkplaatsen en winkels.

Er zijn twee badhuizen teruggevonden, waarvan de Terme Suburbane waarschijnlijk het best bewaarde badhuis uit de Romeinse tijd is. De Terme del Foro is een iets ouder badhuis dat midden in de stad lag, in de nabijheid van het forum. Dit badhuis was voor zowel mannen als vrouwen toegankelijk en beschikte dan ook over gescheiden ingangen en ruimtes. De vrouwenafdeling was iets kleiner dan die van de mannen. Waar de vrouwen het moesten doen met een kleedruimte, een lauw bad (tepidarium) en een heet bad (caldarium), was er bij de mannenafdeling ook nog ruimte voor een rond koud bad (frigidarium).

Compacter

Doordat Ercolano een stuk kleiner is dan Pompeii, trekt het over het algemeen ook minder toeristen aan. Juist dit is een van de redenen waarom het zeer aantrekkelijk is om hier de opgravingen te bekijken. Dat het hier over het algemeen een stuk rustiger is, geeft jou namelijk de kans om goed tot je door te laten dringen welke tragedie zich hier heeft afgespeeld op het moment dat de Vesuvius een einde maakte aan deze ontwikkelde stad. Daarnaast is het juist een enorm voordeel dat de stad compacter is omdat het jou in de gelegenheid stelt om op je gemak veel van het moois te bewonderen. De goed bewaarde fresco’s en gebouwen laten je even terug gaan in de tijd terwijl je dwaalt van door de straten van een eens zo levendige stad.

Archeologisch Museum Napels

Het bezoek aan Ercolano maak je compleet met een bezoek aan het Archeologisch Museum in Napels. Hier hebben ze een rijke collectie met voorwerpen uit zowel Ercolano en Pompei. Zo is er een zaal met een deel van de bronzen beelden die zijn gevonden bij Villa dei Papiri, een villa die net buiten de stadsmuren van Ercolano per toeval werd ontdekt.

Bereikbaarheid Ercolano

Vanuit Napels

Vanuit Napels is Ercolano het makkelijkst te bereiken met de Circumvesuviana. Deze lijn verbindt een groot gebied rondom de stad en heeft meerdere treinen met verschillende bestemmingen, waaronder Ercolano. Vanaf het centraal station in Napels is het een rit van een kleine twintig minuten. Je stapt uit bij de halte Ercolano Scavi en wandelt binnen vijf minuten naar de ingang van het park.

Vanuit Sorrento

Ook vanuit Sorrento is de Circumvesuviana de eenvoudigste manier om Ercolano te bezoeken. De trein doet er vanuit Sorrento ongeveer een uur over.

Vanuit Salerno

Verblijf je in Salerno, maak dan gebruik van de regionale trein. De rit duurt een uur en je stapt uit bij de halte Portici – Ercolano. Het is vanaf het treinstation ongeveer vijfentwintig minuten lopen om bij de ingang van het park te komen. Wanneer je een wandeling niet ziet zitten, kun je bij de halte Umberto – Villa Comunale op bus 177 stappen en uitstappen bij de halte Resina – Villa Durante.

Let op: Bij het kopen van een treinkaartje krijg je ook de optie om als eindbestemming Ercolano Scavi te selecteren. Dit alternatief leidt je echter via Napels naar Ercolano waardoor je er een stuk langer over doet en bovendien in sommige gevallen meerdere malen over moet stappen.

Toegangskaarten

Hoewel Ercolano minder druk wordt bezocht dan het nabijgelegen Pompeii, is het altijd aan te raden om vooraf kaarten te kopen. In sommige maanden en op sommige dagen kan het drukker zijn dan normaal en kan er zich een lange rij vormen bij het loket. Om de rij te vermijden en tijd te besparen, kun je het beste online al een kaartje aanschaffen.

Vesuvius bezoeken

Vanaf het Circumvesuviana-station van Ercolano is het ook mogelijk om met een bus van Vesuvio Express de Vesuvius op te gaan. Dit is een leuke excursie om de dag compleet te maken. Je kunt kiezen voor enkel de retourrit, handiger is het buskaartje waarin een retour is inbegrepen, de toegang tot het Vesuvio Nationaal Park en een rondleiding met gids. Net als voor de entreekaarten tot het park, doe je er goed aan om deze vooraf online te reserveren.

Wanneer je vanuit Ercolano met eigen vervoer richting de Vesuvius gaat, vergeet dan niet om vooraf een kaartje voor het park te kopen. Er is geen loket aanwezig waar je een kaartje kunt kopen en het bereik met de telefoon bij de ingang is minimaal tot niets.

Ercolano met een gids

Wil je meer halen uit je bezoek aan de opgravingen van Ercolano? Dan is een rondleiding met een Nederlandstalige gids een aanrader. Zo ontdek je niet alleen de indrukwekkende resten van deze Romeinse stad, maar hoor je ook de verhalen erachter tot leven komen. Voor meer info over een rondleiding door Ercolano, kun je een bericht sturen en nemen we zo snel mogelijk contact met je op.

Met dank aan de Nederlandse gids Leny Boerstra voor een aantal van de foto’s.

Napels is de stad van duizend kleuren en barst van de verhalen, monumenten en boeiende plekken die je moet ontdekken. Deze bruisende stad is als een schatkist vol verhalen, smaken en ervaringen waar je volledig in wilt duiken. In Napels word je uitgenodigd om te verdwalen in de wirwar van steegjes, om de geheimen te ontdekken die zich verschuilen achter de drukte van het dagelijks leven.

Als je een stedentrip naar Napels plant, zijn deze fantastische tips absoluut de moeite waard om te bewaren. Ze bieden een perfecte mix van must-see locaties, verborgen schatten en suggesties voor smaakvolle culinaire ervaringen of ontspannen koffiemomenten. Ze helpen je zonder meer op weg om de meest betoverende kant van deze stad te ontdekken en je reis naar Napels onvergetelijk te maken.

1. Piazza del Plebiscito

Een tripje naar Napels is niet compleet zonder een stop bij het beroemde Piazza del Plebiscito, het meest iconische plein van de stad. Met een oppervlakte van zo’n vijfentwintighonderd vierkante meter is dit plein dé plek voor grote evenementen. Zodra je het plein opwandelt, word je betoverd door de prachtige Italiaanse architectuur die je omringt. Het Palazzo Reale, oftewel het Koninklijk Paleis, en de Basilica di San Francesco da Paola met zijn indrukwekkende zuilengalerij, vormen een adembenemend decor. Dit stukje Napels straalt echt grandeur en een rijke geschiedenis uit.

Verken het plein op je gemak, loop onder de prachtige zuilengalerij door, werp een blik in de kerk, en vergeet vooral niet om foto’s te schieten van de meest unieke en fotogenieke plekjes die het plein te bieden heeft.

Klik hier voor de locatie

2. Galleria Umberto I

Stap de Galleria Umberto I binnen en laat je verrassen door haar pracht en praal en vooral de vele details die er te spotten zijn. Deze negentiende-eeuwse winkelgalerij kent verschillende ingangen, de hoofdingang bevindt zich aan de Via San Carlo. Versierd met vier majestueuze zuilen valt deze niet te missen. Rondom deze hoofdingang zijn er talloze decoratieve details te vinden die allemaal een symbolische betekenis dragen. De andere drie ingangen die toegang bieden tot de winkelgalerij zijn eveneens gedetailleerd, zij het iets minder extravagant dan de hoofdingang aan de Via San Carlo.

Eenmaal binnen in de Galleria word je omringd door diverse winkels, een vloer die schittert vanwege zijn prachtige mozaïekafbeeldingen en natuurlijk een adembenemende glazen koepel in het midden. Deze koepel wordt omringd door acht koperen vrouwelijke figuren die de hele ruimte een unieke en elegante uitstraling geven.

Klik hier voor de locatie

3. Quartieri Spagnoli

De nauwe straatjes van de Quartieri Spagnoli, de Spaanse wijken, zijn dé plek waar je een puur stukje Napels ervaart. In deze sfeervolle wijk, waar de straten kronkelen als een doolhof vol verrassingen, waslijnen hoog boven je hoofd dansen en de geuren van de Italiaanse keuken je neus strelen, komt de stad op de meest authentieke manier tot leven.

De Quartieri Spagnoli zijn de afgelopen jaren enorm veranderd, vooral als het gaat om toerisme. Deze buurt, die vroeger bekend stond om zijn levendige maar soms ook ruwe uitstraling, heeft nu een compleet nieuwe vibe. De transformatie is grotendeels te danken aan de unieke aantrekkingskracht van de wijk, met zijn smalle straatjes en levendige vis- en groentemarkten die een echt authentieke sfeer uitstralen. Daarnaast zijn er ook tal van eetgelegenheden te vinden waar je proeft van traditionele Napolitaanse gerechten.

Het Largo Maradona is een hotspot geworden in de wijk. Dit charmante pleintje herbergt een muurschildering van Maradona, aangebracht als eerbetoon aan de legendarische voetballer. Na zijn overlijden in november 2020 werd dit pleintje een trekpleister voor toeristen en kreeg het snel de bijnaam Largo Maradona. Hier is niet alleen een indrukwekkende muurschildering te vinden, maar ook foto’s, voetbalshirts en sjaals, en zelfs een echt altaar ter ere van Maradona. Het is een plek waar mensen samenkomen om een dieper begrip te krijgen van de ongelofelijke betekenis die Maradona had voor het leven van de Napolitanen. De plek heeft een aantrekkingskracht op veel bezoekers die graag willen stilstaan bij de impact die deze voetballegende op deze gemeenschap heeft gehad.

Een geweldige tip voor een toffe wandeling: loop naar de Chiesa Santa Maria ogni Bene ai Sette Dolori aan de Via Pasquale Scura. Daar bevind je je aan het begin van de legendarische Spaccanapoli, die als een lange, rechte lijn dwars door de stad loopt. Vanaf dit punt heb je een prachtig zicht op deze lange straat, terwijl aan het einde de afbeelding van Maradona oprijst (op de eerste foto in de verte te zien, zie tweede foto voor het schilderwerk). Dit kunstwerk, gecreëerd door de Napolitaans/Nederlandse kunstenaar Jorit, omvat in totaal drie iconische figuren die voor Napels van grote betekenis zijn. Naast Maradona vormen ook de beroemde volkszanger Pino Daniele en de geliefde acteur Massimo Troisi onderdeel van dit meesterwerk.

4. Gallerie d’Italia Napoli

Breng een bezoek aan de Gallerie d’Italia Napoli, gevestigd in het oude Banco di Napoli bankgebouw aan de Via Toledo. Het gebouw, getransformeerd door de gerenommeerde architect Michele De Lucchi, huisvest nu een schat aan waardevolle kunstwerken.

Op meerdere verdiepingen zijn zowel permanente als wisselende exposities te bewonderen, bestaande uit werken die behoren tot het artistieke erfgoed van Intesa Sanpaolo. Een van de absolute hoogtepunten van de collectie is het meesterwerk van Caravaggio, Het martelaarschap van de heilige Ursula. Naast een uitgebreide verzameling kunstwerken uit Napels van de zeventiende tot de twintigste eeuw, zijn er ook aardewerken uit Magna Graecia te bewonderen, samen met een selectie uit de twintigste-eeuwse kunstcollectie van Intesa Sanpaolo.

Klik hier voor de locatie

5. Castel Sant’Elmo

Het middeleeuwse kasteel Castel Sant’Elmo pronkt vanuit verschillende plekken in de stad, op een hoogte van tweehonderdvijftig meter boven de zeespiegel. Het imposante bouwwerk, deels opgetrokken uit tufsteen, biedt een adembenemend panorama over de stad, de Golf van Napels en de omliggende heuvels. Vooral op een heldere dag is het absoluut aan te raden om richting Castel Sant’Elmo te gaan. Het kasteel zelf is al indrukwekkend, maar het adembenemende 360-graden uitzicht is echt een hoogtepunt. Vergeet ook niet om een kijkje te nemen bij de vestiging van Scaturchio die zich in het kasteel bevindt. Terwijl je geniet van een babà en een kopje koffie, kun je tegelijkertijd genieten van een prachtig panorama dat lijkt op een schilderij.

Klik hier voor de locatie

6. Chiostro San Francesco

Als je een wandeling maakt door de hoger gelegen wijk Vomero, moet je zeker een pauze nemen bij het prachtige terras van Chiostro San Francesco voor een heerlijke koffiepauze. Dit geweldige plekje ligt naast de Chiesa di San Francesco d’Assisi en maakt deel uit van een voormalig klooster dat omgetoverd is tot een fantastisch hotel. Het terras strekt zich uit voor de ingang en biedt een geweldig uitzicht op zee, waar het betoverende eiland Capri voor je ligt. Als je naar binnen gaat, beland je in een betoverende binnenplaats die niet alleen is bestemd voor hotelgasten die hier kunnen ontbijten, maar ook open staat voor mensen van buitenaf. Als je geluk hebt, krijg je misschien de gelegenheid om het terras te bezoeken, waarvandaan je een adembenemend mooi uitzicht over de stad en omgeving hebt.

Klik hier voor de locatie

Dit pareltje een goed bewaard geheim en heeft al veel populariteit vergaard onder de inwoners van Vomero. Het is zeker een aanrader om deze plek op je lijst te zetten wanneer je Napels bezoekt en op zoek bent naar een relaxte plek voor een drankje.

7. Palazzo Mannajuolo

Napels is een stad gevuld met historische en indrukwekkende gebouwen. Een van de bouwwerken waar je zeker binnen wilt wandelen, is het Palazzo Mannajuolo aan de Via dei Mille. Het palazzo verrees tussen 1909 en 1911 en het was destijds een pionier met zijn gebruik van gewapend beton als bouwmateriaal. Dit juweel in Napels belichaamt de Liberty-stijl op een prachtige manier, waarbij moderne invloeden moeiteloos samenkomen met de neobarokke elementen die zo kenmerkend zijn voor de Napolitaanse architectuur uit de zeventiende en achttiende eeuw.

Als je de kans hebt om dit gebouw binnen te stappen, grijp die dan met beide handen. Zodra je binnenkomt, zie je meteen aan je rechterhand het kantoor van de portier. Als je hem vriendelijk vraagt of je de prachtige trap mag bewonderen, zal hij je met een glimlach de weg wijzen. De trap is namelijk geen gewone trap, maar een waar kunstwerk op zich. De prachtige ellipsvormige marmeren trap, met zijn smeedijzeren balustrade, is ronduit adembenemend en betoverend tegelijkertijd. Je zult ongetwijfeld talloze foto’s willen maken om de schoonheid van dit meesterwerk zo perfect mogelijk vast te leggen. Het wordt een uitdaging om deze buitengewone pracht volledig op beeld te vangen, maar een heerlijke uitdaging waar je volledig in opgaat.

Klik hier voor de locatie

8. Palazzo dello Spagnolo

In de levendige volkswijk Rione Sanità schittert het Palazzo dello Spagnolo als een erfstuk van de rijke geschiedenis van deze buurt. Deze wijk is op zichzelf al een bezienswaardigheid, maar dit prachtige palazzo vormt het middelpunt ervan. Het gebouw, opgetrokken in Napolitaanse barokstijl, staat bekend om zijn imposante dubbele trap die je direct in het oog springt. Gebouwd in 1738 door de markies Nicola Moscati en ontworpen door de befaamde architect Ferdinando Sanfelice, straalt het Palazzo dello Spagnolo grandeur uit. De trap, ook wel bekend als de ‘valkenvleugels’, en de weelderige rococoversieringen maken dit gebouw een visueel meesterwerk. Geen wonder dat het meerdere keren als filmdecor heeft gediend in diverse Italiaanse producties. Het Palazzo dello Spagnolo dankt zijn naam aan een Spaanse edelman die het ooit heeft verworven. Na door verschillende handen te zijn gegaan, is het tegenwoordig opgedeeld in verschillende privé-eigendommen, maar zijn pracht en geschiedenis blijven voortleven in dit betoverende stukje Napels.

Een interessant weetje is dat koning Karel III van Bourbon regelmatig gebruikmaakte van dit paleis. Op de binnenplaats verruilde hij zijn paarden voor ossen, de enige dieren die de steile weg naar het hoger gelegen paleis van Capodimonte aankonden.

Klik hier voor de locatie

9. Isabella de Cham

Bij Isabella De Cham in Rione Sanità schuif je aan voor een van de beste gefrituurde pizza in Napels, maar je kunt ook proeven van de klassieke variant. Isabella wordt door zowel pizzaliefhebbers als critici geprezen voor haar unieke en verrukkelijke creaties. Haar reputatie is meer dan verdiend. Op een jonge leeftijd veroverde ze de harten van de juryleden van 50 Top Pizza en verdiende in 2017 de titel ‘Pizzaiola van het jaar’. Ze behaalde eveneens de tweede plaats in het Wereldkampioenschap pizza bakken in 2017, in de categorie pizza fritta.

In 2018 opende ze haar eigen zaak in het bruisende hart van Rione Sanità. Met een voornamelijk vrouwelijk team heeft ze een indrukwekkend imperium opgebouwd. Door de jaren heen heeft ze meerdere vestigingen geopend en haar menu uitgebreid. Hier vind je een breed scala aan zowel gefrituurde als klassieke pizza’s die gegarandeerd je smaakpapillen verwennen.

10. Pignasecca

Kuieren over de Pignasecca is een absolute must do! Deze levendige en kleurrijke straat is een van de oudste markten in Napels en vormt een afspiegeling van de Napolitaanse cultuur en haar culinaire tradities. Tijdens een wandeling over de Pignasecca kom je soms dan ook zintuigen tekort.

De markt strekt zich uit langs de Via Pignasecca en de omliggende straten. Het is een plek waar lokale Napolitanen samenkomen om verse producten, vis, vlees, kaas, groenten, fruit en andere levensmiddelen te halen. Je vindt er ook kraampjes met kleding, keukengerei, bloemen en verschillende ambachtelijke producten. En het leuke is dat al deze producten verkrijgbaar zijn tegen een zeer vriendelijke prijs. De Pignasecca is niet alleen een plek om je boodschappenlijstje af te vinken; het is een bruisende locatie waar je de lokale cultuur volop kunt opsnuiven en genieten van het authentieke Napolitaanse leven.

Meer tips voor Napels

In de digitale reisgids Jouw Local in Napels vind je nog veel meer tips en bijzonderen verhalen en ontdek je de stad als een echte insider. Of je nu wilt genieten van een ontspannen stedentrip of een avontuurlijk weekend, deze gids biedt je alles wat je nodig hebt. Van heerlijke eettips tot unieke verhalen en praktische informatie, je zult Napels beleven als nooit tevoren.

Nog veel meer handige informatie over Napels vind je in onderstaande artikelen:

• Alles wat je moet weten wanneer je naar Napels gaat
• Hoe gevaarlijk is Napels?
• Waar slapen in Napels: de beste hotels, B&B’s en vakantiehuizen
• Pasta eten in Napels: de heerlijkste adressen
• Pizza in Napels: 10 heerlijke adressen
• SSC Napoli: De trots van voetbalgek Napels
• De 6 leukste wijken van Napels
• Napels in de regen – De beste tips voor op een regenachtige dag
• Stranden in Napels – De beste plekken om te zwemmen

Positano aan de Amalfikust heeft vrijwel geen introductie nodig. Het beeld van de vrolijk gekleurde huisjes die tegen de berg aan zijn gebouwd, is er een die over de hele wereld bekend is. In de straten van dit kleine kustplaatsje kom je massa’s toeristen tegen, toch is een bezoek aan Positano zeker de moeite waard. In mijn ogen heeft Positano een extra reden gekregen om toch van de boot af te stappen en er een bezoekje aan te brengen: de overblijfselen van de Villa Romana midden in het centrum van het verticale stadje.

Uitbarsting Vesuvius

Vrijwel iedereen kent wel de geschiedenis van Ercolano (Herculaneum) en Pompeii: deze steden werden tijdens de uitbarsting van de Vesuvius in het jaar 79 verwoest. De archeologische vindplaatsen van beide plaatsen zijn dan ook een populaire bestemming voor toeristen. Minder bekend bij het grote publiek zijn echter de gevolgen die deze uitbarsting heeft gehad voor het gebied van de Amalfikust.

Door een bijzondere vondst in het schilderachtige Positano kunnen we daar nu een veel beter beeld van vormen. In het centrum van het dorpje werd namelijk een Romeinse villa ontdekt die jarenlang verborgen is geweest onder het huidige Positano. Deze villa en de staat ervan, geven een duidelijk beeld van welk drama zich heeft afgespeeld in deze kustplaats, op het moment dat de uitbarsting van de Vesuvius plaatsvond.

Regenval

Door de zware regenval die gepaard ging met de uitbarsting, ontstonden er vele modderstromen. Door het hoge tempo waarin deze modderstromen het dorpje bereikten en de druk die het uitoefende op de villa, begonnen delen ervan in te storten en te verschuiven. Het puimsteen is in kleine hoeveelheden in de villa teruggevonden, dit omdat door de schuine daken het grootste gedeelte buiten werd gehouden doordat het van de daken naar beneden gleed.

Terug in de tijd

Deze vondst wordt beschouwd als de grootste archeologische ontdekking in het gebied van de Amalfikust in de afgelopen decennia. Goed bewaarde fresco’s en allerlei voorwerpen die werden gebruikt voor dagelijks gebruik zijn teruggevonden bij de opgraafwerkzaamheden die in de afgelopen tien jaar hebben plaatsgevonden. Oorspronkelijk strekte de woning zich uit van de heuvel tot beneden aan het strand, maar momenteel is alleen een gedeelte volledig gerestaureerd en toegankelijk gemaakt voor het publiek. Dankzij loopbruggen en trappen die zijn aangebracht, is het mogelijk om een bezoek te brengen aan deze bijzondere plek die je even mee zal nemen terug in de tijd.

De opgravingen vonden plaats in verschillende etappes, verspreid over ongeveer 14 jaar. Pas recentelijk werd de villa opengesteld voor publiek. Hoewel de ingang zich midden in het centrum van Positano bevindt, is het bij veel mensen nog onbekend.

Ingang Villa

De ingang van de opgravingen bevindt zich tegenover de kerk van Positano, Santa Maria Assunta. Hoewel de villa enorm geweest moet zijn en zich uitstrekte tot aan zee, is er momenteel slechts een kleine ruimte opgegraven en te bezoeken. Je bezoekt de villa samen met een gids en brengt daarnaast ook een bezoek aan twee verschillende cryptes, onder andere die van de eerste kerk van Positano.

Hoewel de prijs wellicht aan de hoge kant is (€15,-, inclusief gids), kan ik bevestigen dat een bezoek meer dan de moeite waard is. Je gaat even terug in de tijd om een kijkje te nemen in de wereld van het oude Positano en krijgt een indruk van de rijkdom van deze prachtige kustplaats.

Lees het artikel De beste tips voor een dag in Positano voor meer advies over hoe je je tijd in dit kustplaatsje kunt doorbrengen.

Reisgids Amalfikust

De beste tips en bijzondere verhalen heb ik gebundeld in de digitale reisgids 100 tips voor de Amalfikust. Hierin neem ik je mee naar de schitterende Amalfikust en deel ik mijn persoonlijke tips zodat ook jij de magie van dit gebied kunt ervaren. Van leuke adressen voor een heerlijke koffie tot verhalen waar je de ziel van de Amalfikust daadwerkelijk leert kennen. Daarnaast vind je een hoop extra informatie die goed van pas kan komen. Opties voor het openbaar vervoer, de mooiste stranden en tip ik een aantal heerlijke accommodaties.  

Het Sorrentijns schiereiland is een van de meest betoverende plekken in de provincie Napels. Dit stukje Campania heeft een unieke schoonheid, gevormd door een mix van weelderige groene heuvels, indrukwekkende kliffen, pittoreske dorpjes en adembenemende panorama’s.

Een van de gemeenten die zich uitstrekt over zo’n twintig vierkante kilometer op het schiereiland, is het prachtige Massa Lubrense. Verdeeld in vele kleine frazioni (deelgemeenten), vind je hier pareltjes waar de magie van van dit gebied opnieuw wordt bevestigd. Het schilderachtige Nerano is hier een uitstekend voorbeeld van. Gelegen in de gezegende positie tussen het Sorrentijns schiereiland en de Amalfikust, is dit  een bestemming die je zeker op je lijst wilt zetten wanneer je Sorrento of omgeving bezoekt.

Sereen Nerano

Op nog geen uur rijden van het centrum van Sorrento bereik je het charmante Nerano. Het dorp strekt zich uit op een rotsachtige klif, rondom de chiesa del Santissimo Salvatore, een eenvoudige kerk met een klein plein ervoor. De eenvoud van de kerk past perfect bij de serene omgeving. Naast de kerk bevindt zich een bescheiden barretje met een fruitwinkeltje, waar de eigenaar trots zijn kopie van het Meisje met de parel laat zien zodra hij hoort dat je uit Nederland komt. Hij toont ook graag andere schatten die hij uit de zee heeft opgevist, tentoongesteld als een soort mini-expositie in de kleine ruimte.

Deze knusheid en eenvoud alleen al zijn redenen genoeg om naar Nerano te gaan en een stukje authentiek Italië te ervaren. Omgeven door de ongerepte natuur en uitkijkend op zee, heeft dit kleine pareltje nog veel meer verrassingen te bieden.

Baia di Ieranto

Op slechts honderd meter van het dorpsplein begint een wandelroute naar de prachtige Baia di Ieranto, gelegen in het beschermde zeegebied van Punta Campanella. Dit stukje ongerepte natuur is toevertrouwd aan de Fondazione Ambiente Italiano (FAI), die zich inzet voor behoud van bedreigde gebieden.

De route is goed aangegeven met borden. Het begint op een redelijk vlak pad omringd door typisch mediterraan groen. De azuurblauwe zee completeert het kleurrijke landschap, met schilderachtige panorama’s die de schoonheid van de regio benadrukken. Verderop kronkelt het pad langs rotsachtige traptreden tussen olijfbomen, cactussen en rozemarijn naar beneden. Voor je strekt zich een prachtig uitzicht uit, met het eiland Capri en de beroemde Faraglioni-rotsen in volle glorie.

Het laatste deel van de route omvat een trap die ooit door mijnwerkers is aangelegd voor de winning van kalksteen in de vroege twintigste eeuw. Terwijl je daalt, ontvouwt zich het idyllische beeld van de baai, bijna als uit een ansichtkaart. Het kleine strandje ligt aan kristalhelder water, perfect om na de inspannende afdaling te zwemmen. Er zijn geen strandtenten voor verhuur van ligbedden of drankjes, dus neem zelf een handdoek, water en snacks mee als je van plan bent enkele uren op deze droomplek door te brengen.

Marina del Cantone

Vanuit het centrum van Nerano slingert een weg naar het lager gelegen Marina del Cantone. Dit vissersdorp staat bekend om zijn kiezelstranden en kristalheldere zeewater. Het is heerlijk om hier rond te wandelen, de authentieke sfeer te ervaren nemen en op een terras te genieten van een verfrissend drankje.

Naast de natuurlijke schoonheid en onvervalste sfeer biedt dit plaatsje ook culinaire hoogstandjes. Aan de zeezijde ontbreekt het niet aan uitstekende visgerechten, maar het dorp staat vooral bekend om één gerecht: spaghetti alla Nerano. Deze typische specialiteit wordt bereid met gefrituurde courgette en caciocavallo of provolone del Monaco D.O.P., afkomstig van het schiereiland. Dit heerlijke gerecht weet vele bezoekers te betoveren sinds het voor het eerst werd geserveerd in 1952 bij restaurant Maria Grazia, dat nog steeds actief is. Tegenwoordig biedt elk restaurant zijn eigen versie van deze smakelijke pasta aan, zodat je met uitzicht op zee kunt genieten van deze lokale lekkernij.

Wandeling naar Baia di Recommone

Vanuit Marina del Cantone kun je een korte wandeling maken naar Baia di Recommone. Het is een gemakkelijke wandeling van ongeveer twintig minuten over een panoramisch pad. De route brengt je naar een baai met een klein kiezelstrand en een restaurant. Dit afgelegen strandje is veel rustiger dan Marina del Cantone en biedt een ideale plek om te zwemmen en te ontspannen, beschermd tegen de wind en omringd door prachtig helder water.

Bereikbaarheid

Je kunt vanuit Sorrento naar Nerano reizen met de Sita-bus die er ongeveer een uur over doet. Er vertrekt om de paar uur een bus vanaf het station in Sorrento die stopt in het hoger gelegen centrum van Nerano en vervolgens doorrijdt naar Marina del Cantone. Als je met de auto gaat, zijn er diverse parkeermogelijkheden beschikbaar. Let goed op de tarieven, die op sommige plaatsen buitensporig hoog kunnen zijn.

Reisgids Sorrento en omgeving

De beste tips en meest bijzondere verhalen voor Sorrento en omgeving heb ik gebundeld in de digitale reisgids 100 tips voor Sorrento en omgeving. Deze gids neemt je mee op een reis langs de mooiste plekken, verborgen parels en authentieke ervaringen die je nergens anders zult vinden. Het Sorrentijns schiereiland heeft een onweerstaanbare charme. Van schilderachtige dorpjes met verborgen fresco’s tot indrukwekkende uitzichtpunten en culinaire schatten – deze gids helpt je om de regio te ontdekken zoals de locals dat doen. Daarnaast vind je een hoop extra informatie die goed van pas kan komen. Van het openbaar vervoer tot fijne accommodaties – alles om jouw reis soepel te laten verlopen.

Meer tips voor Sorrento en omgeving kun je vinden in onderstaande artikelen:

• Sorrento – Belangrijke info en tips
• Waar slapen in Sorrento – De beste accommodaties op een rij
• 8 plekken in de omgeving van Sorrento die je gezien moet hebben
• De mooiste wandelingen in de omgeving van Sorrento

Voor veel mensen klinkt de Amalfikust allang niet meer onbekend in de oren. Over deze wereldberoemde kustlijn wordt veel gezegd en geschreven. Deze bestemming staat hoog op het lijstje bij vakantiegangers, maar ook onder reisbloggers is het een razend populaire bestemming. Groot gelijk, de kust biedt veel mogelijkheden voor het schieten van mooie plaatjes en biedt ook nog eens genoeg inspiratie voor het schrijven van artikelen. Wanneer je op zoek bent naar het perfecte plaatje en bijzondere verhalen, dan zit je hier dan ook helemaal goed!

De Amalfikust is echter meer dan enkel een perfect plaatje. Er zijn daarom enkele zaken die belangrijk zijn om te weten wanneer je een reis richting dit gebied organiseert.

Het is mijn doel om mensen zo goed mogelijk te informeren over de regio Campania, waaronder de Amalfikust. Omdat ik een eerlijk en goed beeld wil schetsen van het gebied, zet ik een aantal zaken over de Amalfikust op een rij waar vaak wat verwarring of onduidelijkheid over lijkt te bestaan. Zo kun je er zeker van zijn dat je met de correcte informatie op zak richting dit schitterende stukje Italië gaat!

Sorrento is niet de Amalfikust

Ik trap af met een stukje informatie dat zelfs door grote reisorganisaties wordt gedeeld maar toch echt niet waar is, namelijk dat Sorrento tot de Amalfikust behoort. Dit is dus niet het geval. De badplaats Sorrento ligt in de provincie Napels, de Amalfikust bestaat uit dertien kleine gemeentes in de provincie Salerno.

De Amalfikust begint ten zuiden van het Sorrentijns schiereiland en strekt zich uit over zo’n vijfenvijftig kilometer, van het dorp Positano in het westen tot Vietri sul Mare in het oosten. Dat betekent dus ook dat je vanuit Napels of vanaf de Vesuvius niet op de Amalfikust uitkijkt, wat echter wel vaak genoeg wordt beweerd. Je kijkt namelijk uit op de noordkant van het penisola sorrentina en dat stukje kust wordt de costiera sorrentina genoemd. De Amalfikust ligt aan de andere kant van het schiereiland en dus met geen mogelijkheid te spotten vanaf bijvoorbeeld de Vesuvius (of je doelt op de bergtoppen van de gemeente Tramonti die je vanaf hier net kunt zien, wat vaak echter niet het geval is).

Het klinkt als een onbelangrijk detail en ik kan me voorstellen dat het voor de gemiddelde vakantieganger niet heel erg interessant is. Toch vind ik het belangrijk om dit onder de aandacht te brengen, juist omdat ik me inzet om niet alleen nuttige maar ook correcte informatie te delen voor mensen die interesse hebben in de regio Campania. Door onjuiste informatie zonder research over te nemen, doe je – naar mijn mening – de lezer tekort. 

Smalle wegen, veel bochten en ander rijgedrag

De plaatsen aan de Amalfikust zijn met elkaar verbonden middels de Strada Statale 163, een route waar veel over is geschreven. Toch kan ik niet vaak genoeg benadrukken dat, hoe sprookjesachtig deze route langs de kust ook mag lijken, je rekening dient te houden met een aantal zaken.

Wanneer je zelf achter het stuur wilt kruipen, is het belangrijk om te weten dat het gaat om een weg die uit een enkele rijstrook bestaat, vele (scherpe) bochten kent en op sommige stukken aanzienlijk smal is. Het vergt enige concentratie om je door de bochten te manoeuvreren en kan het goed zijn dat je zo nu en dan voor een tegenligger stil moet staan, aan de kant moet gaan of een stuk achteruit moet.

Of je nu met de auto gaat of een Vespa huurt, is het goed om in gedachten te houden dat locals aan de kust het niet zo nauw nemen met de regels. Mensen die dagelijks deze route afleggen kennen de weg als hun broekzak en rijden daarom een stuk zelfverzekerder dan de gemiddelde vakantieganger. Om die reden geven ze zo nu en dan graag wat extra gas en zoeven met hoge snelheid door de vele bochten. Als tegenligger is dat niet altijd even prettig omdat ze soms rakelings langs een ander voertuig bewegen.  

Ook moet je rekening houden dat je over de afstanden langer doet dan je zou denken. Zo is het van Salerno naar Amalfi een kleine vijfentwintig kilometer maar je doet er, door de vele bochten, dik een uur over om er te komen.

Parkeren aan de Amalfikust is een ander punt dat vaak voor stress en problemen zorgt. Het vinden van een parkeerplek is lastig en je betaalt bovendien de hoofdprijs. Ik geef mensen daarom vaak het advies om de auto te laten staan en gebruik te maken van het openbaar vervoer of een Vespa of e-bike te huren.

Camper- en caravanverbod

Wil je met de camper of caravan dit gedeelte van Campania verkennen, dan is het goed om te weten dat er op sommige plekken een camper- en caravanverbod geldt. De Strada Statale 163 is een van de zones waar dit verbod van kracht is. Na wat ik net over de kustweg heb geschreven, klinkt dit verbod ook niet meer dan logisch. De smalle bochten zijn voor de doorsnee automobilist soms al een uitdaging, laat staan wanneer je plots oog in oog komt te staan met de lokale Sita-bus en de wagen in z’n achteruit moet zetten. Met een groter voertuig en een chauffeur die geen ervaring in dit gebied heeft, zal het nog pittiger zijn om dit voor elkaar te krijgen, met verkeersopstoppingen en een hoop frustratie tot gevolg. Het is daarom enkel tussen bepaalde (nachtelijke) uren voor grotere voertuigen toegestaan om over de kustweg te rijden.

Targhe alterne – verbod op basis van kenteken

Naast het camper- en caravanverbod is er jaarlijks een kentekenregel van kracht waar je ook als vakantieganger met een eigen of gehuurde auto rekening mee dient te houden. Hierbij bepaalt het laatste nummer van je kentekenplaat of je die dag (tussen bepaalde tijden) wel of niet de kustweg op mag. Eindigt het kenteken op een ONEVEN nummer? Dan mag je op dagen met een ONEVEN datum tussen 10:00 en 18:00 uur de kustweg NIET op. Op even dagen met een EVEN datum moeten voertuigen met als laatste nummer een EVEN getal zich aan deze regel houden.

De regeling is jaarlijks van kracht in drukke periodes.

• Oktober: alleen in de weekenden (10:00 – 18:00 uur).
• De week voor Pasen (Goede Week): dagelijks.
• Rond de nationale feestdagen 25 april (Bevrijdingsdag) en 1 mei (Dag van de Arbeid): dagelijks.
• Van 1 juni tot 31 oktober, met verschillende frequenties per maand:
• Juni en juli: alleen in de weekenden (10:00 – 18:00 uur).
• Augustus en september: dagelijks (10:00 – 18:00 uur).

Heb je een reservering bij een accommodatie in een van de dorpen aan de Amalfikust? Dan mag je, ongeacht het kenteken, wel de kustweg op om bij je accommodatie te kunnen komen. Hetzelfde geldt voor de dag vertrek in het geval de datum van vertrekt niet correspondeert met het kentekennummer.

Hoogteverschillen

De beroemdste plaatsen van de Amalfikust liggen vrijwel direct aan zee. Dat is echter niet voor alle stadjes het geval. Zo ligt de gehele gemeente Tramonti niet aan zee maar in de bergen achter de badplaats Maiori en liggen plaatsen als Ravello en Scala ruim driehonderd meter boven zeeniveau. Furore, bekend om het schilderachtige fjord, spreidt zich uit over verschillende niveaus en tikt het hoogste bijna zeshonderd meter boven zeeniveau aan. Houdt dit in gedachten wanneer je een accommodatie boekt aan de Amalfikust, met name wanneer je het liefst dichtbij zee zit. Wanneer je bijvoorbeeld hoog in Furore een b&b boekt, is het ruim veertig minuten om af te dalen naar bijvoorbeeld Amalfi.

Tip: op Google Maps kun je de hoogte van de verschillende plaatsen controleren door de terreinfunctie in te schakelen.  

Betaalbaar Amalfikust

Wanneer je je volledig onder wilt dompelen in de pracht van de Amalfikust betekent dat niet dat je hiervoor de hoofdprijs hoeft te betalen. Je kunt net als de grote filmsterren genieten een verblijf in een vijfsterrenhotel in hartje Positano, maar het is zeker niet nodig om al je spaargeld in een tripje naar de Amalfikust te stoppen. Met wat handige budgettips kun je een betaalbaar tripje naar de Amalfikust maken. Zo is een van mijn tips om juist buiten de meest bekende plaatsen een accommodatie te boeken. Zo kun je in Praiano, op een steenworp afstand van Positano, al tegen een lager tarief een hotelkamer boeken maar ook de hoger gelegen plaatsen zijn een goed alternatief. Denk aan de gemeente Agerola die zich direct boven de Amalfikust uitstrekt. Vanuit hier kun je prima op pad om de verschillende plaatsen aan de kust te verkennen en proef je bovendien ook nog eens op een mooie manier van de lokale sfeer.

Salerno is een andere prima uitvalsbasis van waaruit je de Amalfikust kunt bezoeken. De prijs voor een overnachting is in Salerno over het algemeen een stuk lager, je bereikt binnen een handomdraai de Amalfikust en daarnaast is de gezellige stad gevuld met fijne barretjes en restaurants waar je voornamelijk wordt omringd door locals.

Heel veel trappen

Het is goed om in gedachten te houden dat veel van de gemeentes aan de Amalfikust zich uitstrekken over verschillende niveaus. Deze verschillende lagen zijn via vele trappen met elkaar verbonden. Waar op sommige plekken er ook een autoweg door de verschillende niveaus slingert, is dat niet overal het geval en is de enige optie om de trap te nemen. Er zal zo nu en dan ook geklommen moeten worden wanneer je bepaalde bezienswaardigheden of plaatsen wilt bezoeken die enkel te voet bereikbaar zijn.

Wanneer je de Amalfikust optimaal wilt ervaren en je afhankelijk bent van het openbaar vervoer, is het belangrijk dat je goed ter beent bent en voorbereid bent op wat klim- en daalpartijen over vele traptreden.

Authentiek Amalfikust

De Amalfikust is wereldwijd bekend en het valt niet te ontkennen dat je hier in het hoogseizoen vaak over de hoofden kunt lopen. Vooral plaatsen als Positano en Amalfi trekken veel volk, iedereen wil deze beroemde badplaatsen met eigen ogen bekijken. Toch betekent dit niet dat het helemaal niet mogelijk is om in het hoogseizoen een authentiek stukje Amalfikust te ervaren. Waar de nauwe straatjes van Positano zijn gevuld met bezoekers, baad je in andere plaatsen aan de Amalfikust in volledige rust. Juist op die plekken leer je het ware gezicht van het gebied kennen, maak je kennis met locals, de gebruiken, tradities en hun ongekende gastvrijheid en krijg je een kijkje in hoe het leven aan de Amalfikust er daadwerkelijk uitziet. Je hoeft Positano en Amalfi zeker niet over te slaan, maar duik ook in de sfeer van de andere plaatsen. Door dit te doen zul je concluderen dat de Amalfikust meer is dan enkel op elkaar gestapelde gekleurde huizen en er, zelfs midden in het hoogseizoen, plekken zijn die de moeite waard zijn maar door de meesten mensen worden overgeslagen.

Tip: In mijn e-book 100 tips voor de Amalfikust breng ik de verborgen plekken onder de aandacht waar je de authentieke ziel van het kustgebied leert kennen.

Het openbaar vervoer aan de Amalfikust

Met het openbaar vervoer de Amalfikust verkennen is vaak een goed idee. In het hoogseizoen doe je er verstandig aan om de auto te laten staan en gebruik te maken van de bussen en boten die je naar de verschillende plaatsen aan de kust brengen. Het is handig om te weten wat je kunt verwachten wanneer je in dit gebied de auto of scooter laat staan en bent aangewezen op het openbaar vervoer. Alles wat je moet weten over het openbaar vervoer aan de Amalfikust heb ik in dit artikel op een rij gezet.

Reisgids

De beste tips en bijzondere verhalen heb ik gebundeld in de digitale reisgids 100 tips voor de Amalfikust. Hierin neem ik je mee naar de schitterende Amalfikust en deel ik mijn persoonlijke tips zodat ook jij de magie van dit gebied kunt ervaren. Van leuke adressen voor een heerlijke koffie tot verhalen waar je de ziel van de Amalfikust daadwerkelijk leert kennen. Daarnaast vind je een hoop extra informatie die goed van pas kan komen. Opties voor het openbaar vervoer, de mooiste stranden en tip ik een aantal heerlijke accommodaties.  

Meer tips voor de Amalfikust vind je in onderstaande artikelen:

• Het goud van de Amalfikust
• De Lemon Tour in Amalfi
• De mooiste stranden van de Amalfikust
• 8 dingen die je écht moet doen langs de Amalfikust
• De onbekende schat van Positano
• 5 dingen die moet weten voor een autorit langs de Amalfikust
• Reizen langs de Amalfikust met Costierasita
• Tramonti: Groene long van de Amalfikust
• Waar slapen aan de Amalfikust
• De mooiste wandelingen langs de Amalfikust
• De toren van Paolo Sandulli in Praiano
• Paardrijden hoog boven de Amalfikust
• Vier de liefde aan de Amalfikust met deze romantische tips
• Lekkernijen die je wilt proeven aan de Amalfikust
• Fietsen aan de Amalfikust met de e-bikes van Black Lemon